Wizyta studyjna w Szymbarku

Wizyta studyjna w Szymbarku

Szymbark to wieś (dawniej miasto) położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice, przy drodze krajowej nr 28. Miejscowość usytuowana jest w dolinie Ropy, od południa pomiędzy masywami Suchego Wierchu (652 m npm.) i Bartniej Góry (632 m npm.) oraz masywem Maślanej Góry (753 m npm.) na północy.

Teren Szymbarku leży w obrębie płaszczowiny magurskiej, która tzw. półwyspem Łużnej wysuwa się w kierunku północnym. Główną rzeką przepływającą przez miejscowość jest Ropa, która w Szymbarku przyjmuje dwa większe dopływy — Bystrzankę i Bielankę oraz liczne mniejsze potoki [Gil 1979].

W gminie Gorlice istnieje możliwość uprawiania turystyki kwalifikowanej (narciarskiej, rowerowej, pieszej), przyrodniczej, pielgrzymkowej oraz kulturowej. Ta ostatnia prowadzi m.in. na Szlaki Architektury Drewnianej, Cmentarzy Wojskowych z I wojny światowej, Szlak Nafty, Szlak Dworków lub do Skansenu w Szymbarku [Pisarek i Lechowska 2011].

W Skansenie Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa w Szymbarku (Oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów) eksponowane są obiekty z obszaru Pogórza Gorlickiego (ryc. 1). Na terenie skansenu organizowane są wydarzenia folklorystyczne poświęcone historii rzemiosła, rękodzieła, ale także obyczajom i obrzędowości nie tylko Pogórzan, ale również innych grup etnograficznych i etnicznych [Bańkosz i Krupa 2011].

Od lewej: wejście do Skansenu Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku; fragment wnętrza izby tradycyjnego domu wiejskiego. Fot. Karol Król (22.09.2022)

Większość obiektów zgromadzonych w skansenie to oryginalne świadectwa tradycyjnej zabudowy wiejskiej i architektury ludowej. Elementy zabudowy przeniesiono na podstawie dokumentacji technicznej, która sporządzona w macierzystych wsiach, pozwoliła z dużą precyzją odtworzyć je na terenie skansenu. Jedynie dwa obiekty zostały zrekonstruowane – krzyż przydrożny oraz piec garncarski.

Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku. Fot. Karol Król

W Szymbarku znajduje się dwór obronny Gładyszów, zabytek architektury renesansu, jeden z przykładów kasztelu polskiego (ryc. 2). Renesansowy kasztel w Szymbarku jest od 2011 r. Oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach. Kasztel umiejscowiono na planie prostokąta o wymiarach 20 na 13 metrów. Obiekt posiada cztery narożne baszty alkierzowe, które na wysokości piętra wystają poza lico murów. Kasztel pełnił funkcję reprezentacyjną, mieszkalną i obronną. Budowa kamienno-ceglanego, trzykondygnacyjnego kasztelu datowana jest na XVI wieku [Pawłowska 2013].

Od lewej: fragment zabudowy Skansenu Wsi Pogórzańskiej im. prof. R. Reinfussa w Szymbarku; Kasztel w Szymbarku. Fot. Karol Król (22.09.2022)

Kasztel w Szymbarku. Fot. Karol Król

Wizyta studyjna w Szymbarku jest kolejną w cyklu wizyt służących skompletowaniu dokumentacji dla studiów przestrzennych i krajobrazowych wybranych miejscowości Małopolski. Obszerna relacja ukaże się w publikacji monograficznej.

Źródła

• Bańkosz, R., Krupa, J. (2011). Zabytki techniki w Karpatach jako transgraniczny produkt turystyczny. W: E. Puchnarewicz (red.), Dziedzictwo kulturowe regionów świata i jego znaczenie w turystyce (s. 95-124). Warszawa: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych.
• Gil, E. (1979). Typologia i ocena środowiska naturalnego okolic Szymbarku. Dokumentacja Geograficzna. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
• Pawłowska, A. (2013). Zagospodarowanie turystyczne polskich zamków i dworów obronnych jako działanie na rzecz poprawy atrakcyjności dawnych fortyfikacji i ochrony krajobrazu warownego. Architektura Krajobrazu, 4, 64-75.
• Pisarek, M., Lechowska, J. (2011). Atrakcyjność gospodarstw agroturystycznych w gminie Gorlice. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 13(2), 356-360.

---

Lokalizacja