Z cyklu: wielkie historie małych społeczności

Z cyklu: wielkie historie małych społeczności

Siołkowa to malowniczo położona wieś, na skraju Pogórza Rożnowskiego. Od wielu lat Siołkowa jest prekursorem działalności kulturalnej na Ziemi Grybowskiej. Znajdują się tu punkty widokowe na Matelance i Wojciechowej Górze, z których roztacza się malowniczy widok na pobliskie okolice. Na pograniczu Siołkowej i Starej Wsi znajdują się źródła wody mineralnej o walorach leczniczych.

Dziedzictwo kulturowe może się kojarzyć z czymś wielkim, doniosłym – ogromem świątyń i budynków sakralnych, przepychem komnat królewskich i masywem murów obronnych, zbiorami dzieł sztuki, kultury czy też przemysłu. Tymczasem dziedzictwo kulturowe to także historie znane lokalnym społecznościom, pielęgnowane przez mieszkańców i pasjonatów historii.

Miasto Grybów położone jest w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. Zostało założone w 1340 r. i było pierwszym miastem królewskim przy trakcie prowadzonym z Węgier przez Koszyce, Bardiów do Biecza. Nowo lokowane miasto powstało na terenach trzech wsi: Siołkowa, Biała Wyżna i Biała Niżna, dobrze już zagospodarowanych [Berdecka 1974], z przejęciem ich 150-łanowego uposażenia [Krasnowolski 2021].

Według przekazów ustnych Siołkowa istniała jeszcze przed założeniem Grybowa. Ze statystyk Gminy Grybów wynika, że około 2020 roku wieś liczyła sobie 453 domostw i 2145 mieszkańców. Na terenie sołectwa znajduje się punkt widokowy Matelanka o wysokości 473,4 m npm.

W poniedziałek 28 sierpnia 1944 roku miała miejsce tragiczna historia, upamiętniona na wzniesieniu Matelanka w Siołkowej (ryc. 1). Tego dnia, w akcie odwetowym za działalność konspiracyjną przeciwko okupantowi niemieckiemu, około godziny 18:00 na Matelance zamordowani zostali strzałem w tył głowy członkowie rodzin Wątróbskich oraz Baranów. Ciała pomordowanych pochowane są we wspólnym grobie na cmentarzu w Wilczyskach niedaleko Grybowa. Pomnik na Matelance postawiono w miejscu zbrodni, zaś szczegóły historii opisano w Roczniku Sądeckim. Tragiczną historię upamiętnia m.in. Stowarzyszenie Saga Grybów, powołane z inicjatywy Kamila Kmaka. Więcej przeczytać można na stronach internetowych Społecznego Archiwum Grybowa.

Rycina 1. Tablica ku uczczeniu pamięci członków chłopskiego ruchu oporu walczących o wolność narodu polskiego zamordowanych przez faszystów hitlerowskich w dniu 28.VIII.1944. Fot. Karol Król (23.09.2022)

W Siołkowej-Zagórze znajduje się Kaplica pw. Miłosierdzia Bożego (360 m npm.) wybudowana w latach 1998–2000. Jest to kaplica rzymskokatolicka podlegająca diecezji tarnowskiej, umiejscowiona w dekanacie Grybów, Parafia Grybów. Kościół jest budynkiem jednonawowym, murowanym, z wysoką wieżą na przedzie i małą wieżą kościelną (sygnaturką) nad częścią prezbiterialną.

Rycina 2. Kaplica Miłosierdzia Bożego Siołkowa-Zagórze k. Grybowa. Fot. Karol Król (23.09.2022)

Wizyta studyjna w Siołkowej jest kolejną w cyklu wizyt służących skompletowaniu dokumentacji dla studiów przestrzennych i krajobrazowych wybranych miejscowości Małopolski. Obszerna relacja ukaże się w publikacji monograficznej.

Źródła

• Berdecka, A. (1974). Nowe lokacje miast królewskich w Malopolsce w latach 1333-1370: chronologia i rozmieszczenie. Przegląd Historyczny, 65(4), 593-624
• Krasnowolski, B. (2021). Relacje miasto–wieś w lokacyjnych procesach osadniczych na obszarze Małopolski (2. poł. XIII–XIV wiek). Urbanistyka i architektura. W: A. Zachariasz, M. Zieliński (red.), Architektura Miasto Piekno (s. 269-283). Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.

Lokalizacja