Cyfrowy folklor turystyki wiejskiej

Cyfrowy folklor turystyki wiejskiej w Polsce

Wraz z pojawieniem się nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych zrodziła się potrzeba rewizji klasycznie postrzeganego dziedzictwa. W efekcie zrodziła się nowa kategoria – dziedzictwa cyfrowego, która stanowi odpowiedź na rozwój technologiczny.

W literaturze odnaleźć można szeroką gamę obiektów cyfrowego dziedzictwa kulturowego. Można je podzielić na trzy zasadnicze grupy: obiekty zdigitalizowane, metadane i obiekty urodzone cyfrowo (born digital). Dziedzictwo cyfrowe to zasoby ludzkiej wiedzy lub ekspresji, w tym kulturowe, edukacyjne, naukowe i administracyjne, ale także techniczne, prawne, medyczne i inne, utworzone cyfrowo lub przekształcone w formę cyfrową z istniejących zasobów analogowych. Obiekty cyfrowe przyjmują formę m.in. tekstów, baz danych, obrazów nieruchomych i ruchomych, dźwięków, grafik, oprogramowania i stron internetowych [Król 2021].

W literaturze podkreśla się, że elementy cyfrowego folkloru mają często niezwykły charakter i są bardzo zróżnicowane.

Chociaż zjawisko cyfrowego folkloru jest badane od dawna (w różnych źródłach określanego jako folklor internetowy, netlor, e-folklor, folklor sieciowy, folknet, folklor wirtualny itp.), termin ten po raz pierwszy zdefiniowali O. Lialin i D. Espenschied w 2009 roku. Stwierdzili oni, że cyfrowy folklor to kultura odbiorcy, która wyrosła z programów i usług skoncentrowanych na użytkowniku-twórcy: cyfrowy folklor obejmuje zwyczaje, tradycje i elementy kultury wizualnej, tekstowej i dźwiękowej, które powstały w wyniku interakcji użytkowników z programami zainstalowanymi na ich komputerach osobistych, które powstały w ciągu ostatniej dekady XX wieku i pierwszej dekady XXI wieku [Lialina i Espenschied 2009]. Zatem e-folklor obejmuje zachowania, zwyczaje oraz elementy wizualne/graficzne, tekstowe i dźwiękowe, które współtworzyli użytkownicy urządzeń cyfrowych, przy czym elementy cyfrowego folkloru powstają codziennie na całym świecie. To upływający czas oraz rozwój technologiczny sprawił, że wybrane zjawiska, formy komunikacji i ekspresji oraz obiekty graficzne podawane są za przykład e-folkloru [Krawczyk-Wasilewska 2016].

Nowe technologie sprzyjają rozprzestrzenianiu się przede wszystkim folkloru wizualnego.

Folklor cyfrowy jest zróżnicowany, zmienny i kształtuje się dynamicznie, co utrudnia jego badania i typologię. Jednocześnie wpisuje się w niektóre gatunki tradycyjnego folkloru, które z powodzeniem dostosowały się do uwarunkowań cyfrowego ekosystemu. W zasobach Internetu – legendy, anegdoty, rymy, przysłowia itp. – ulegają pewnym przeobrażeniom w zakresie słownictwa, funkcji i semantyki. Dzięki temu zyskują popularność i nie są już traktowane jako przestarzałe. Nieco inaczej może być w przypadku elementów graficznych, które z czasem traktowane są jak „cyfrowe śmieci” [Melnikova i in. 2020].

Cyfrowy folklor występuje także na stronach internetowych obiektów turystyki wiejskiej w Polsce (ryc. 1) [Król 2021]. Tego typu elementy podzielić można na obiekty marquee, cyfrowe szlaczki, cyfrowe prefabrykaty, cyfrowe stemple, elementy rustykalne cyfrowego folkloru oraz piktogramy [Król i Hernik 2022].

Rycina 1. Mozaika elementów graficznych odnotowanych na stronach internetowych obiektów turystyki wiejskiej w Polsce. Źródło: opracowanie własne na podstawie Internet Archive.

Badania pokazały, że na archaicznych witrynach obiektów turystyki wiejskiej występują rustykalne elementy cyfrowego folkloru (rustykalne akcenty), np. „cyfrowe koronki” i atrybuty wsi, a także elementy przyrody, fauny i flory. Nierzadko występują witryny utrzymane w konwencji rancza i utworzone z zastosowaniem obiektów graficznych stylizowanych na „drewniane”.

Źródła

• Krawczyk-Wasilewska, V. (2016). Folklorystyka online w świetle problematyki dziedzictwa digitalnego. Zeszyty Wiejskie, 22, 69-76.
• Król, K. (2021). Digital cultural heritage of rural tourism facilities in Poland. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 11(4), 488-498. https://doi.org/10.1108/JCHMSD-10-2019-0130
• Król, K., Hernik, J. (2022). Digital Folklore of Rural Tourism in Poland. Sustainability, 14(3), 1165. https://doi.org/10.3390/su14031165
• Lialina, O., Espenschied, D. (2009). Digital Folklore: to Computer Users, with Love and Respect. Stuttgart : Merz & solitude.
• Melnikova, O. K., Burenkova, O. M., Makayev, K. F., Makayeva, G. Z. (2020). Internet communication: architecture and typology of digital folklore. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering (Vol. 890, No. 1, p. 012212). IOP Publishing. https://doi.org/10.1088/1757-899X/890/1/012212